Prezes Gminy Chrześcijańskiej w Nowym Żmigrodzie Zdzisław Senczak laureatem Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów

Zdzisław Senczak, prezes zarządu stowarzyszenia Gmina Chrześcijańska im. Leona Karcińskiego w Nowym Żmigrodzie został laureatem Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów w kategorii działalność społeczna za 2019 rok. Żydowski Instytut Historyczny ogłosił laureatów w grudniu 2020 r.

- „Działacz społeczny pracujący na rzecz ochrony zabytków, popularyzator kultury i obyczajów żydowskich. Koordynował prace konserwacyjne zabytkowej kaplicy na cmentarzu w Nowym Żmigrodzie oraz renowację blisko 20 zabytkowych nagrobków. Działał również na rzecz remontów zabytkowych cmentarzy wojennych, na których spoczywają żołnierze polegli w czasie I wojny światowej, za co został odznaczony Austriackim Czarnym Krzyżem. W swojej działalności kładzie nacisk na tworzenie dialogu z mniejszościami narodowymi zamieszkującymi niegdyś teren Beskidu Niskiego i dorzecza górnej Wisłoki” - czytamy o Zdzisławie Senczaku na stronie internetowej Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Oprócz Zdzisława Senczaka, laureatką za 2019 rok w kategorii działalność artystyczna i naukowa została Natalia Romik - designerka, artystka i członkini SARP. Uzyskała tytuł doktora na Bartlett School of Architecture UCL za pracę „(Po)żydowska architektura nie-pamięci w dawnych sztetlach”. Jej działalność naukowa i artystyczna dotyczy architektury i pamięci. Tematy te podjęła m.in. w projektach: „Nomadyczne Archiwum Sztetla”, „Otwarte Studio Antyfaszystowskie”. W ramach pracowni Nizio Design (2007-2014) konsultantka designu wystawy stałej w POLIN – Galerii XIX w., współautorka rewitalizacji XVIII-wiecznej synagogi w Chmielniku. Designerka i kuratorka (wraz z Justyną Koszarską-Szulc) wystawy czasowej „Obcy w domu. Wokół Marca 1968” w POLIN. Członkini architektonicznego kolektywu SENNA, który zrealizował m.in. projekt wystawy stałej „Dom Pamięci Żydów Górnośląskich” w Gliwicach czy wystawę „Bejt Almin – Dom Wieczności”. Obecnie stypendystka programu Gerda Henkel Stiftun.

Ponadto jury postanowiło wyróżnić za całokształt twórczości Jacka Leociaka – literaturoznawcę, historyka literatury, profesora nauk humanistycznych, pracownika Instytutu Badań Literackich PAN oraz Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Profesor Jacek Leociak bada narracje ofiar, sprawców i świadków zbrodni Holokaustu, różne formy zapisu i reprezentacji doświadczenia ludobójstwa Żydów. Jest ekspertem z zakresu historii getta warszawskiego. Wraz z Barbarą Engelking pełni funkcję opiekuna naukowego galerii Zagłada w Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. Autor licznych publikacji, m.in. „Tekst wobec zagłady. O relacjach z getta warszawskiego”(Wrocław 1997), „Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście” (wyd. 1, Warszawa 2001, wyd. 2. Warszawa 2013, z Barbarą Engelking), „Doświadczenia graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji” (Warszawa 2009), „Biografie ulic” (Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2018). Współautor (z Martą Janczewską) tomu „Archiwum Ringelbluma” (Antologia serii Biblioteki Narodowej).

W skład jury Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów wchodzą: Bogdan Białek, Agnieszka Olsten, dr Krzysztof Persak, dr Piotr Rypson, prof. dr hab. Marek Zaleski i prof. Paweł Śpiewak.

W 2001 roku Maria Hirszowicz, profesor socjologii pozostająca od 1969 r. na emigracji w Wielkiej Brytanii, ufundowała nagrodę za działalność i prace poświęcone problematyce żydowskiej w Polsce. Nagroda miała nosić imię jej zmarłego męża Łukasza Hirszowicza. Fundusz Nagrody Maria Hirszowicz powierzyła ówczesnemu dyrektorowi ŻIH, profesorowi Feliksowi Tychowi. Maria Hirszowicz zmarła w Paryżu w roku 2007. Dwa lata później przyznawanie nagrody zostało czasowo zawieszone. W 2014 roku Żydowski Instytut Historyczny wznowił przyznawanie Nagrody.

Patroni Nagrody

Łukasz („Gidon”) Hirszowicz, urodzony w Grodnie w 1920 r., tuż przed wojną wyjechał do Jerozolimy na studia na Uniwersytecie Hebrajskim. W 1948 r. powrócił do Polski. Pracował w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych, w Szkole Głównej Służby Zagranicznej, a od roku 1954 w Instytucie Historii PAN, gdzie uzyskał doktorat i habilitację. Specjalizował się w najnowszej historii Iranu i krajów arabskich. Najbardziej znaną jego książką była „Trzecia Rzesza i arabski Wschód” (Warszawa 1963). Był erudytą i poliglotą, a jego wiedza, dowcip, uczynność i charakter zjednały mu grono oddanych przyjaciół. W 1969 r., rok po nagonce antysemickiej Marca 1968, wraz z żoną opuścił Polskę. Łukasz Hirszowicz otrzymał stypendium naukowe w St. Antony`s College w Oxfordzie, później podjął pracę badawczą w London School of Economics and Political Science. W 1972 r. objął obowiązki redaktora naczelnego londyńskiego kwartalnika „Soviet Jewish Affairs” i pełnił je przez 20 lat, tworząc z tego czasopisma (w 1991 r. przemianowanego na „East European Jewish Affairs”) cenione w świecie naukowym i politycznym źródło informacji i opinii. Zmarł w Londynie w 1993 r.

Maria Bielińska-Hirszowicz, żona Łukasza, docent socjologii na Uniwersytecie Warszawskim. W 1968 r. usunięta z Uniwersytetu Warszawskiego wraz z Leszkiem Kołakowskim, Bronisławem Baczką, Zygmuntem Baumanem i innymi opozycyjnymi uczonymi. W Wielkiej Brytanii została wykładowcą socjologii na Uniwersytecie w Reading. Opublikowała m.in.: „The Bureaucratic Leviathan” (1980), „Coercion and Control in Communist Society” (1986), zaś w Polsce, dzięki odzyskanej wolności, ogłosiła „Pułapki zaangażowania: intelektualiści w służbie komunizmu” (Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2001). W książce tej podjęła – wedle własnych słów – „próbę ponownego odczytania własnego ideologicznego życiorysu”.

Dom Hirszowiczów w Londynie był w latach 80. i 90. przystanią dla przyjeżdżających przyjaciół z Polski, związanych z demokratyczną opozycją. Z ich gościny przez wiele tygodni korzystali m.in. Jan Józef Lipski, Alina Brodzka, Jerzy Jedlicki.