Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holocaustu - 76. rocznica wyzwolenia KL Auschwitz

W 76. rocznicę wyzwolenia niemieckiego obozu KL Auschwitz zapalony został znicz pamięci przed Pomnikiem Bohaterów II Wojny Światowej i Ofiar terroru faszyzmu hitlerowskiego i stalinizmu, zlokalizowanym w parku podworskim w Skołyszynie.

Śmierć w hitlerowskich obozach zagłady, głównie w KL Auschwitz, ale także KL Dachau, KL Mautchausen-Gusen i KL Buchenwald poniosło co najmniej 37 mieszkańców Gminy Skołyszyn.

Nasz region doświadczył okrucieństw niemieckiego okupanta szczególnie. Hitlerowcy zniszczyli z premedytacją niemal całkowicie Jasło. Miasto zostało zrujnowane według szacunkowych danych w 97 procentach. Żydzi jasielscy zostali zamknięci w getcie, które obejmowało ulice Szajnochy, Jagiełły, Koralewskiego, Krótką i Nową.

Niemcy mordowali Żydów m.in. na jasielskim kirkucie, który sprofanowali, w lesie warzyckim, na Podzamczu i w Dobrucowej. 12 sierpnia 1942 roku Niemcy zamordowali w lesie w Krajowicach 260 Żydów - mężczyzn, kobiet i dzieci, mieszkańców Brzostku, Kołaczyc i okolicznych wsi. Zostali oni wypędzeni ze swoich domów, brutalnie zamordowani i pochowani w zbiorowej mogile, w lesie w Krajowicach.

7 lipca 1942 roku Niemcy rozstrzelali w lesie w Hałbowie koło Krempnej 1257 mieszkańców Nowego Żmigrodu wyznania mojżeszowego. Resztę Żydów wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu.

Pogrom Żydów nie był dla Polaków obojętny. Wśród odznaczonych medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, Polaków jest najwięcej. Na ziemi jasielskiej również nie zabrakło bohaterów. Jasielski lekarz Julian Ney, który mieszkał na obszarze getta uprosił Niemców, żeby pozwolili mu w nim pozostać i leczyć zamkniętych w nim ludzi. Podczas wizyty u chorej Żydówki poznał jej córkę Sarę Diller, nauczycielkę z Jasła. Była ona przyjaciółką Anny Bogdanowicz, która z pomocą Juliana Ney przemycała kobietom jedzenie i lekarstwa. Gdy w sierpniu 1942 r. pojawiły się pogłoski o likwidacji getta, Ney i Bogdanowicz zorganizowali dla Sary Diller i jej matki ucieczkę. Pomogli im zdobyć odpowiednie dokumenty i kryjówkę w okolicach Kielc.

W listopadzie 1942 roku Julian Ney i Anna Bogdanowicz zostali aresztowani. Bogdanowicz trafiła do obozu koncentracyjnego, gdzie zmarła na tyfus, a Ney został zakatowany przez gestapowców w więzieniu w Jaśle. Uratowana Żydówka Sara Diller uciekła do Warszawy, gdzie przeżyła do końca wojny. 19 września 1983 Anna Bogdanowicz i Julian Ney zostali pośmiertnie uhonorowani tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Kolejnym przykładem jest postawa Eleonory Goleń, która zaopiekowała się 12-letnią chorą żydowską dziewczynką z Biecza. Niestety ktoś doniósł na Eleonorę Goleń. W grudniu 1942 r. została aresztowana i razem z żydowską dziewczynką przewieziona do gestapowskiego więzienia w Jaśle. Dziewczynkę rozstrzelano 10 grudnia, a Eleonorę Goleń miesiąc później. Egzekucja miała charakter pokazowy. Przed egzekucją oprowadzono ją po okolicy nago, pokazując mieszkańcom miasta, co grozi za przechowywanie Żydów. Do dziś nie jest znane miejsce jej pochówku. Prawdopodobnie spoczywa w bezimiennym grobie na żydowskim cmentarzu.

W tym roku, ze względu na czas pandemii, Instytut Pamięci Narodowej wystąpił z apelem, aby zasadniczą formą tych obchodów było zapalenie symbolicznego znicza w miejscach związanych z Holocaustem na terenie całego województwa podkarpackiego.

Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu został uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 1 listopada 2005 r. w celu uczczenia pamięci ofiar pochodzenia żydowskiego, pomordowanych przez nazistowskie Niemcy w czasie II wojny światowej. Datę obchodów wyznaczono na 27 stycznia – rocznicę wyzwolenia przez Armię Czerwoną obozu Auschwitz-Birkenau w 1945 roku.