Dziedzictwo kulturowe gminy Jasło

Opracowanie Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2020 - 2023 jest wyrazem troski władz samorządowych oraz mieszkańców gminy o dorobek materialny i duchowy poprzednich pokoleń, jak również dorobek naszych czasów.

Jak podkreślają władze samorządowe gminy Jasło, nakreślone kierunki działań mają stopniowo prowadzić do poprawy stanu zachowania zabytków oraz lepszego ich udostępnienia i turystycznego wykorzystania. Dokument wskazuje wartości krajobrazu kulturowego gminy oraz potrzeby utrwalenia świadomości w społecznościach lokalnych, związane z koniecznością dbałości o dziedzictwo.

Gmina Jasło, położona w południowo-zachodniej części Podkarpacia, ma wielowiekową historię. Pośród gminnych miejscowości najstarszą metrykę posiadają Szebnie, których dzieje sięgają przynajmniej początku XII wieku. Trudno zarysować wspólną historię dla wszystkich miejscowości, jako że każda z osobna jest na swój sposób wyjątkowa. Łączy je fakt, że aż dziesięć z nich zostało założonych na mocy dekretów królewskich. Są to: Brzyście, Gorajowice, Jareniówka, Łaski, Niegłowice, Osobnica, Sobniów, Trzcinica, Wolica i Żółków.

W jasielskiej gminie znajduje się wiele zabytków nieruchomych, do których należą kościoły, dzwonnice kościelne, plebanie, kaplice, zabudowania dworskie, parki, tradycyjne budownictwo drewniane, a także cmentarze rzymskokatolickie oraz cmentarze i miejsca pamięci ofiar z okresu obydwu wojen światowych. Najstarszą i najcenniejszą świątynią na terenie gminy Jasło jest dawny kościół parafialny pod wezwaniem. św. Doroty w Trzcinicy. Niemniej cenne są świątynie w Szebniach, Osobnicy, Warzycach oraz kaplice grobowe na cmentarzach wyznaniowych. Architektura o charakterze dworsko-parkowym zlokalizowana jest w Szebniach, Trzcinicy, Wolicy, a w Zimnej Wodzie zachowało się założenie parkowe. Cmentarze z okresu I wojny światowej należą do tzw. II Okręgu Cmentarnego, a zlokalizowane są w Bierówce, Osobnicy, Trzcinicy i Warzycach. Miejsca pamięci ofiar terroru hitlerowskiego zlokalizowane są w Bierówce, Łaskach oraz Warzycach.

Cennym dziedzictwem gminy są zabytki ruchome, które znajdują się m.in. w kościele parafialnym pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Osobnicy, dawnym kościele parafialnym pw. św. Marcina w Szebniach, dawnym kościele parafialnym pw. św. Doroty w Trzcinicy czy kościele parafialnym pw. św. Wawrzyńca w Warzycach. Zachowany jest również bogaty zespół zabytkowych nagrobków w Szebniach, Trzcinicy, Osobnicy i Warzycach. Nagrobki o zabytkowym charakterze stanowią także wyposażenie cmentarzy wojennych.

W położonej na styku kilku regionów geograficznych Gminie Jasło znajdują się cenne zabytki archeologiczne. W sumie zewidencjonowanych jest 239 stanowisk archeologicznych. Do najcenniejszych, nie tylko w skali regionu, ale całego kraju, należy grodzisko w Trzcinicy, gdzie znajduje się skansen archeologiczny „Karpacka Troja”. Odkrycia dokonane w Trzcinicy w ostatnich dziesięcioleciach stanowią jedne z najważniejszych i najbardziej spektakularnych odkryć w najnowszych dziejach polskiej archeologii.

Program Opieki nad Zabytkami Gminy Jasło na lata 2020-2023 zakłada współdziałanie władz gminy z Podkarpackim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków oraz z właścicielami i użytkownikami obiektów zabytkowych, przedstawicielami Kościołów, organizacjami pozarządowymi, stowarzyszeniami regionalnymi i ośrodkami naukowymi. Z dbałością o dziedzictwo kulturowe samorząd prowadził będzie działania prawne, finansowe, programowe oraz działania stymulujące poprzez promocję i edukację.