Akcje dywersyjne AK w okupowanym Jaśle

20 listopada 2023 roku w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Jaśle, w ramach cyklu "Rozmowy o regionie", odbyły się spotkania z Piotrem Hudymą, który opowiedział o akcji "Gamrat" w 80. rocznicę zdobycia przez AK  broni z niemieckiej rusznikarni w Krajowicach.

Przed południem w wykładzie uczestniczyła młodzież z Zespołu Szkół Budowlanych w Jaśle. Rozpoczynając spotkanie prelegent przypomniał podstawowe fakty z historii II wojny światowej, mówił o konsekwencjach przegranej kampanii wrześniowej i rozbiorze terytorialnym po równoczesnej agresji Sowietów na Polskę. Już pierwszego dnia wojny niemieckie bombowce dokonały nalotu na lotnisko w Moderówce i Krośnie. 8 września wojska niemieckie wkroczyły do Jasła, a po nich oddziały policyjno-wojskowe, które stworzyły silny i szeroko rozbudowany aparat terroru. Ruch oporu i powstanie organizacji konspiracyjnych stały się w tej sytuacji koniecznością. Ważną rolę w ich tworzeniu i scalaniu na tym terenie miał posiadający wiedzę i doświadczenie żołnierskie Józef Modrzejewski ps. "Lis", który - wtedy w randze porucznika - został komendantem Obwodu ZWZ-AK Jasło.

Drugą ważną postacią jasielskiej konspiracji był ppor. Zenon Sobota ps. "Korczak", dowódca KEDYWU w Podokręgu AK Rzeszów. Rok 1943 okazał się rokiem przełomowym w historii drugiej wojny światowej. Niemcy zaczęli przegrywać na wszystkich frontach, ponieśli klęskę w bitwie pod Stalingradem i Kurskiem, nastąpił desant wojsk alianckich na Sycylii. Organizacje podziemne mogły podjąć skuteczniejsze działania sabotażowe, dywersyjne i wywiadowcze. W Jaśle doszło do dwóch takich spektakularnych działań - przeprowadzonej przez zespół "Korczaka" akcji "Pensjonat", której celem było uwolnienie żołnierzy podziemia z więzienia okupacyjnego i dowodzonej przez "Lisa" akcji "Gamrat" polegającej na zdobyciu broni i amunicji z niemieckiej rusznikarni w Krajowicach. Piotr Hudyma przedstawił uczestnikom spotkania dokładny przebieg tej akcji, podkreślając jej ważne znaczenie psychologiczne i moralne; akcji, która pokazała okupantowi, że polskie państwo podziemne potrafi działać sprawnie. Zdobyte uzbrojenie było
istotne także dla późniejszej operacji wojskowej "Burza". Prelegent opowiedział szerzej o roli jaką odegrał w akcji "Gamrat" Tadeusz Szymański ps. "Borys", główny jej organizator na terenie rusznikarni.

Na spotkaniu popołudniowym Piotr Hudyma podkreślił, że ziemia jasielska dla Niemców w okresie II wojny światowej przedstawiała wyjątkową wartość, zarówno ze względów strategicznych jak i gospodarczych (ważny węzeł komunikacyjny, gaz ziemny, przemysł naftowy, prochownia "Gamrat"). Uwagę słuchaczy skierował na ważne postaci związane z akcją "Gamrat". Wojenne losy Józefa Modrzejewskiego i Tadeusza Szymańskiego są bardzo podobne - byli żołnierzami, uczestniczyli w kampanii wrześniowej, uciekli z transportu jenieckiego, aktywnie działali w partyzantce. Powojenne całkowicie różne - Modrzejewski przedostał się na Zachód, Szymański zginął kilka miesięcy po zakończeniu wojny.

Piotr Hudyma od wielu lat prezentuje historię Jasła korzystając z różnych mediów. W 2013 roku stworzył pierwszy komiks "Akcja Pensjonat w 114 obrazkach, 21 portretach i niewielu słowach", który w formie broszurowej ukazał się w 2018 roku. W tym roku powstała "Akcja Gamrat albo historia cichego bohatera" kontynuująca tę formę opowiadania o mieście, z którego pochodzi. W konkluzji prelegent stwierdził, że w jego ocenie zburzenie miasta i te dwie akcje stanowią zespół najważniejszych wydarzeń z wojennej historii Jasła. Według niego powinny być one nadal ze szczególną starannością badane i analizowane, a wiedza o nich upowszechniana.